Kết quả nghiên cứu (P3) Phục hồi chức năng sau phẫu thuật

3.3. KẾT QUẢ PHỤC HỒI CHỨC NĂNG SAU PHẪU THUẬT:

3.3.1. Kết quả phục hồi theo chỉ số Lysholm:

Chỉ số này đánh giá chức năng khớp gối theo chủ quan của người bệnh, dựa vào bảng câu hỏi có sẵn, kết quả khảo sát vào các thời điểm khác nhau như sau:

Trung bình trị số Lysholm:

Bảng 3.17: Trung bình chỉ số Lysholm vào các thời điểm

	Số lượng	Nhỏ nhất	Lớn nhất	Trung bình	Độ lệch chuẩn
Lysholm trước mổ	50	64	80	74.36	6.372
Lysholm 3th	50	69	90	84.78	4.661
Lysholm 6th	50	85	95	91.22	2.881
Lysholm 12th	50	85	100	94.22	3.913
Lysholm 24th	37	90	100	95.05	3.844

Nhận xét:

Trung bình trị số Lysholm cải thiện theo thời gian
Dùng phép kiểm từng cặp theo mẫu, so sánh cặp trị số thời điểm trước mổ và 3 tháng sau mổ và cặp trị số thời điểm 3 tháng và 6 tháng sau mổ, kết quả sự khác biệt giữa các thời điểm này có ý nghĩa thống kê (p< 0,05)

Bảng 3.18: Phép kiểm từng cặp chỉ số Lysholm theo mẫu

		Hiệu số theo cặp		t	df	Sig. (2-tailed)
		Trung bình	Độ lệch chuẩn
Cặp 1	Lysholm trước mổ – Lysholm 3th	-10.4200	5.75021	-12.814	49	.000
Cặp 2	Lysholm 3th – Lysholm 6th	-6.4400	5.28440	-8.617	49	.000

Kết quả trị số Lysholm theo mức độ:

Chỉ số Lysholm được chia làm bốn nhóm rất tốt, tốt, trung bình và xấu theo điểm số từ cao đến thấp. Kết quả theo thời gian như sau:

Bảng 3.19: Kết quả trị số Lysholm theo nhóm và theo thời gian

Thời gian

Số BN

Rất tốt (95 – 100 điểm)

Tốt
(84 – 94 điểm)

Trung bình
(65 – 83 điểm)

Xấu
(≤ 65 điểm)

Trước mổ

( 80 % )

( 20 % )

3 tháng

( 70 % )

( 30 % )

6 tháng

( 32 % )

( 64 % )

( 4 % )

12 tháng

( 51 % )

( 43 % )

( 6 % )

24 tháng

( 81 % )

( 19 % )

Nhận xét:

Trước mổ 100% bệnh nhân có chỉ số Lysholm nằm trong nhóm trung bình và xấu.
Sau mổ 6 tháng trở đi, 94% số bệnh nhân đã có chỉ số Lysholm nằm trong nhóm tốt và rất tốt, 4% nằm trong nhóm trung bình, không có bệnh nào thuộc nhóm kết quả xấu.

Chỉ số Lysholm của hai nhóm đối tượng VĐV chuyên nghiệp và nghiệp dư:

Vào thời điểm 6 và 12 tháng, chỉ số Lysholm của hai nhóm này là:

Bảng 3.20: Chỉ số Lysholm vận động viên chuyên nghiệp và nghiệp dư vào thời điểm 6 và 12 tháng

	Vận động viên	Số lượng	Trung bình	Độ lệch chuẩn
Lysholm 6th	Chuyên nghiệp	17	93.82	2.186
Lysholm 6th	Nghiệp dư	33	89.88	2.205
Lysholm 12th	Chuyên nghiệp	17	97.0588	3.09173
Lysholm 12th	Nghiệp dư	33	92.7576	3.49133

Nhận xét:

Nhóm VĐV có trung bình điểm số cao hơn vào cả hai thời điểm 6 tháng và 12 tháng
Dùng phép kiểm so sánh từng cặp theo mẫu, thấy sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê (p<0.05).

So sánh điểm số Lysholm liên quan tới rách sụn chêm:

Tất cả các tổn thương sụn chêm đều được cắt tạo hình, không có trường hợp nào có
chỉ định khâu phục hồi. Sau phẫu thuật, các bệnh nhân được khám lại các nghiệm
pháp sụn chêm vào tháng thứ 4 trở đi.

Vào thời điểm tháng thứ 12, nghiệm pháp Mc Murray và Thessaly âm tính 100%.

Điểm số Lysholm giữa nhóm bệnh nhân có và không có tổn thương sụn chêm là:

Bảng 3.21: Điểm số Lysholm tháng 12 giữa nhóm bệnh nhân có và không có tổn thương sụn chêm.

	Sụn chêm	Số lượng	Trung bình	Độ lệch chuẩn
Lysholm 12th	Có rách	25	91.7600	2.40278
Lysholm 12th	Không rách	25	96.6800	3.59073

Nhận xét:

Kết quả trung bình điểm số Lysholm 12 tháng sau mổ của nhóm không rách sụn chêm (96.68), cao hơn nhóm có rách sụn chêm (91.76).
Dùng phép kiểm ANOVA so sánh trung bình hai nhóm, sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê. (p=0.000<0.05)

Kết quả triệu chứng đau theo thang điểm Lysholm:

Bảng 3.22: Chỉ số đau theo Lysholm

	Số lượng	Trung bình	Độ lệch chuẩn
Trước mổ	50	16.90	2.452
Sau mổ 3 tháng	50	17.00	2.474
Sau mổ 6 tháng	50	19.60	1.370
Sau mổ 12 tháng	50	22.30	2.517
Sau mổ 24 tháng	37	22.16	2.511

Nhận xét:

Với cách đánh giá chủ quan theo bảng câu hỏi, điểm số từ 25 (hoàn toàn không đau) cho đến 0 (luôn luôn đau), ta thấy triệu chứng đau cải thiện sau mổ và giảm dần theo thời gian, từ 16,9 trước mổ, cải thiện dần đến 22,16 vào tháng thứ 24.
Dùng phép kiểm định Wincoxon so sánh trung bình từng cặp, sự khác biệt điểm số đau sau mổ 6 tháng và trước mổ có ý nghĩa thống kê (p<0.05). Trong khi đó, sự khác biệt giữa điểm số đau sau mổ 3 tháng và trước mổ không có ý nghĩa thống kê (p= 0.847> 0.05).

Bảng 3.23: Phép kiểm định Wincoxon

	Điểm số đau 3th – Điểm số đau trước mổ	Điểm số đau 6th – Điểm số đau trước mổ
Z	-.192a	-5.196a
Asymp. Sig. (2-tailed)	.847	.000
a. Based on negative ranks.
b. Wilcoxon Signed Ranks Test

Mối liên hệ giữa điểm số Lysholm và độ lỏng gối theo IKDC:

Bảng 3.24: điểm số Lysholm giữa hai nhóm có IKDC Lachman A và B tháng 12 và 24

	IKDC.Lach.6th	Số lượng	Trung bình	Độ lệch chuẩn
Lysholm 12th	A	40	94.4750	4.21224
Lysholm 12th	B	9	93.1111	2.36878
Lysholm 24th	A	28	95.71	4.036
Lysholm 24th	B	8	92.88	2.416

Nhận xét:

Trung bình điểm số Lysholm giữa hai nhóm có độ vững gối A và B (IKDC Lachman A và B) vào tháng thứ 12 và 24 khác nhau, nhóm có độ vững gối là A có điểm số Lysholm trung bình cao hơn nhóm có độ vững gối là B vào cả hai thời điểm 12 tháng và 24 tháng.
Tuy nhiên, khác biệt này không có ý nghĩa thống kê khi dùng phép kiểm định độc lập theo mẫu (P=0.355 và p=0.068> 0.05).

Bảng 3.25: Phép kiểm độc lập theo mẫu

Kiểm định độc lập theo mẫu	Levene’s Test (kiểm định phân phối chuẩn)		Kiểm định T so sánh trung bình
	F	Sig.	t	df	Sig. (2-tailed)
Lysholm 12th	2.790	.102	934	47	.355
Lysholm 24th	2.806	.103	1.884	34	.068

3.3.2.Kết quả phục hồi theo chỉ số IKDC:

IKDC sử dụng ở đây là bảng chỉ số dựa vào kết quả của 7 nhóm dấu hiệu khi thăm khám lâm sàng hoặc kết quả cận lâm sàng (X quang), mỗi nhóm chia làm 4 mức độ khác nhau ký hiệu A,B,C,D theo mức xấu dần. Kết quả chung cuộc lấy theo nhóm có mức độ xấu nhất.

Ví dụ bệnh nhân số thứ tự 8 có kết quả IKDC sau mổ 3 tháng là:

Sưng gối

Mât tầm độ khớp gối

Khám dây chằng gối

Khám các khoang khớp gối

Triệu chứng nơi lấy mảnh ghép

Dấu hiệu thoái khớp trên X quang

Nghiệm pháp nhảy 1 chân

Thì kết quả IKDC chung cuộc là B.

Kết quả phục hồi chung cuộc theo chỉ số IKDC:

Bảng 3.26: Kết quả theo chỉ số IKDC

Kết quả IKDC	A	B	C	D	Tổng
Trước mổ			21	29	50
Sau mổ 3 tháng		47		3	50
Sau mổ 6 tháng	6	44			50
Sau mổ 12 tháng	24	25	1		50

Nhận xét:

Trước mổ 68% (29 ca) có chỉ số IKDC là xấu (loại D), còn lại loại C, không có loại A và B
Kết quả cải thiện rõ rệt theo thời gian sau mổ
Đến tháng 12 chỉ còn 1 trường hợp (chiếm 2%) xếp loại C, còn lại (98%) ở mức như bình thường và gần bình thường (loại A và B)

Kết quả phục hồi nghiệm pháp nhảy xa một chân theo IKDC:

Nghiệm pháp này thực hiện bằng cách để bệnh nhân đứng trước một vạch đánh dấu, nhảy bằng một chân tới mức xa nhất có thể, có thể thử nhiều lần. Đo khoảng cách lần nhảy xa nhất, so sánh với bên chân lành.

Kết quả được tính như sau:

A: >= 90% so với bên chân lành

B: 89- 76%

C: 75-50%

D: <50%

Bảng 3.27: Đánh giá kết quả nghiệm pháp nhảy một chân theo IKDC

Kết quả Nghiệm pháp nhảy một chân	A	B	C	D	Tổng số bệnh nhân
Trước mổ		2	47	1	50
Sau mổ 4 tháng		24	23	3	50
Sau mổ 6 tháng	16	34			50
Sau mổ 12 tháng	44	5	1		50

Nhận xét: Kết quả nghiệm pháp nhảy xa một chân cũng cải thiện theo thời gian

Kết quả chỉ số IKDC liên quan đến loại vận động viên:

Khảo sát chỉ số IKDC vào tháng thứ 12:

Bảng 3.28: IKDC của VĐV chuyên nghiệp và nghiệp dư tháng 12

IKDC tháng 12	Loại vận động viên
Nghiệp dư	Chuyên nghiệp
IKDC.12th	A	Số lượng Tỷ lệ %	12 36.4%	12 70.6%
B	Số lượng Tỷ lệ %	20 60.6%	5 29.4%
C	Số lượng Tỷ lệ %	1 3.0%	0 .0%
Tổng số	Số lượng Tỷ lệ %	33 100.0%	17 100.0%

IKDC tháng 12

Loại vận động viên

Nghiệp dư

Chuyên nghiệp

IKDC.12th

Số lượng

Tỷ lệ %

36.4%

70.6%

Số lượng

Tỷ lệ %

60.6%

29.4%

Số lượng

Tỷ lệ %

3.0%

.0%

Tổng số

Số lượng

Tỷ lệ %

100.0%

Nhận xét:

VĐV chuyên nghiệp có kết quả tốt hơn, 70.6% đạt loại A so với 36.4% nghiệp dư.
100% VĐV chuyên nghiệp đều xếp loại A và B, tức bình thường và gần bình thường. Có 01 (chiếm 3%) người chơi nghiệp dư xếp loại C (loại bất thường).

3.3.3. Kết quả thang điểm Tegner, khả năng trở lại chơi thể thao:

Khả năng trở lại thể thao được đo bằng bảng câu hỏi trong thang điểm Tegner, cho điểm từ 10 đến 0 theo mức độ chơi thể thao hoặc hoạt đông giảm dần.

Có hai thời điểm đánh giá trước khi phẫu thuật xảy ra: thang điểm Tegner trước khi bệnh nhân bị chấn thương, tức là lúc bệnh nhân đang chơi thể thao bình thường (Tegner trước chấn thường); thang điểm Tegner vào thời điểm trước phẫu thuật, tức là sau khi bệnh nhân đã bị chấn thương đứt dây chằng chéo trước (Tegner trước phẫu thuật).

Kết quả trung bình thang điểm Tegner theo thời gian:

Bảng 3.29: Kết quả trung bình thang điểm Tegner qua các thời điểm

Kết quả Tegner	Trung bình	Độ lệch chuẩn	Nhỏ nhất	Lớn nhất	Tổng số
Trước chấn thương	7.82	1.190	7	10	50
Trước phẫu thuật	4.88	1.099	3	7	50
Sau mổ 6 tháng	6.60	1.309	5	9	50
Sau mổ 12 tháng	7.40	1.178	6	10	50
Sau mổ > 24 tháng	7.19	1.126	6	10	37

Nhận xét:

Điểm số vào tháng thứ 6, tháng 12 và 24 sau phẫu thuật đều cao hơn trước phẫu thuật (4.88).
Điểm số vào tháng thứ 6, tháng 12 và 24 đều thấp hơn trước chấn thương (7.82).
Dùng phép kiểm Wincoxon so sánh từng cặp các thời điểm sau mổ với trước khi chấn thương:

+ Có sự khác biệt ở tháng thứ 24 so với trước chấn thương là có ý nghĩa thống kê (p=.008< 0,05)

+ Sự khác biệt điểm số ở tháng 12 so với trước chấn thương không có ý nghĩa thống kê (P=. 206> 0.05).

Tỉ lệ bệnh nhân phục hồi chơi thể thao so với trước chấn thương:

Đánh giá tại thời điểm 12 tháng: 47/50 trường hợp (chiếm 94%) trở lại chơi bóng, có 3 trường hợp (chiếm 6%) không trở lại chơi thể thao như trước chấn thương.

Bảng 3.30: Số bệnh nhân trở lại thể thao vào thời điểm 12 tháng sau phẫu thuật

Tổng số bệnh nhân

Đặc điểm

Số bệnh nhân không chơi thể thao

16: vận động viên
31: Nghiệp dư

Số bệnh nhân không chơi thể thao trở lại

.02: Nghiệp dư

01: VĐV

01: Thoái hóa khớp

01: Lỏng gối (IKDC C)

Đứt dây chằng chéo trước chân đối bên

Nhận xét:

Tỉ lệ trở lại thể thao của VĐV chuyên nghiệp và nghiệp dư như nhau: 16/17 và 31/33 ( đều chiếm 94%)
1 VĐV không trở lại thi đấu do chấn thương đứt dây chằng chéo trước gối đối diện, chiếm 6%.
Về mức độ thực hiện môn thể thao, trong 94% trường hợp trở lại thể thao vào thời điểm 12 tháng, có 88% trở lại mức như trước chấn thương, 6% mức độ thấp hơn.

3.3.4. Kết quả phục hồi chức năng theo giai đoạn tập luyện:

Bảng 3.31: Kết quả phục hồi theo giai đoạn tập luyện

Phục hồi theo giai đoạn	GĐ I 2 tuần đầu	GĐ II Tuần 3 và 4	GĐ III Tuần 5- 12	GĐ IV Thang4- 6	GĐ V (đánh giá vào tháng thứ 12)
Tiêu chuẩn đạt	– Gối duỗi hoàn toàn – Gập gối đến 90o – Tự nâng đùi (SLR) tốt – Hết dấu hiệu viêm	– Gập duỗi gối từ 0o đến 120o – Phục hồi dáng đi bình thường – Điều khiển tốt cơ tứ đầu, nâng	– Phục hồi hoàn toàn ROM – Sức cơ phục hồi một phần . – Nghiệm pháp Lachman âm tính	– Sức cơ đủ mạnh và phản xạ tự thân tốt – Không đau khớp chè đùi – Thực hiện được các kỹ năng thể thao	– Sức cơ tứ đầu trên 80%, cơ hamstring ít nhất 100% – Không đau khi vận động – Các nghiệm pháp chức năng trên 85%
Số ca đạt (%)	46 (92%)	47 (94%)	47 (94%)	46 (92%)	47 (94%)
Số ca không đạt (%)	4 (8%)	3 (6%)	3 (6%)	4 (8%)	3(6%)
Lý do không đạt	– Tụ máu sau mổ – Mất duỗi gôi 10 độ – Không gập tới 90 độ – Không lành vết mổ	– Yếu cơ đùi – gập gối < 12 độ – Còn sưng viêm	– Đau khớp chè đùi – Lỏng gối độ 1 – Mất gập gối	– Lỏng gối – Teo cơ đùi – Đau khớp chè đùi – Mất duỗi gối 10 độ	– 01: thoái hóa khớp – 01: lỏng gối – 01: chấn thương dây chằng chéo trước đối bên
Sau mổ > 24 tháng	7.19	1.126	6	10	37